Οι θαλάσσιες μεταφορές αποτυγχάνουν στις δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν στο Παρίσι

Λίγους μήνες πριν από τη COP28 για το κλίμα, οι χώρες μέλη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) απέτυχαν στις 7 Ιουλίου να οδηγηθούν σε μια συμφωνία αρκετά φιλόδοξη ώστε να τηρηθεί το σενάριο του 1,5°C. Το γεγονός αποτελεί μια ακόμα χαμένη ευκαιρία καθώς κλείνει το παράθυρο ευκαιρίας για κοινές δράσεις του κλάδου πριν από το 2030.

«Ο IMO (Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός) είχε την ευκαιρία να καθορίσει μια σαφή και ξεκάθαρη τροχιά προς τον στόχο του 1,5°C, αλλά το μόνο που πρότεινε είναι ένας άγευστος συμβιβασμός», επικρίνει ο Faïg Abbasov, της ΜΚΟ Transport & Environment. Οι συνομιλίες για το κλίμα αυτής της εβδομάδας θυμίζει το να επανατοποθετεί κανείς ξαπλώστρες σε πλοίο που βυθίζεται». Αυτή είναι μια από τις πολλές αντιδράσεις απογοήτευσης, ακόμη και οργής, στη συμφωνία που επιτεύχθηκε στις 7 Ιουλίου από τις 175 χώρες μέλη του ΙΜΟ, που συνήλθαν στο Λονδίνο.

Λαμβάνοντας υπόψη το 2018, στόχευαν σε μείωση κατά 50% των εκπομπών έως το 2050. Οι νέοι στόχοι  εστιάζουν τώρα σε μείωση των εκπομπών τουλάχιστον 20%, ακόμη και 30% έως το 2030 και τουλάχιστον 70%, ακόμη και 80% έως το 2040, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για «ενδεικτικά σημεία ελέγχου». Όσον αφορά την ουδετερότητα του άνθρακα, θα πρέπει να επιτευχθεί «γύρω στο 2050», ανάλογα με τις «εθνικές συνθήκες». Οι χώρες έχουν επίσης δεσμευτεί να χρησιμοποιούν τουλάχιστον 5% εναλλακτικά καύσιμα έως το 2030.

Η συμφωνία είναι πολύ καλύτερη εκτιμούν οι ειδικοί, ωστόσο απέχει από το να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού και τον στόχο του 1,5°C. Τριάντα δύο χώρες με επικεφαλής τις Νησιωτικές Πολιτείες του Ειρηνικού, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Μεγάλη Βρετανία και τον Καναδά άσκησαν πίεση μέχρι την τελευταία στιγμή για περισσότερο φιλόδοξο στόχο (-37% το 2030 και -96% το 2040), με βάση τις συστάσεις της IPCC, της ομάδας ειδικών για το κλίμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την πλευρά της υπερασπίστηκε μια μείωση της τάξης του 29% το 2030 και 83% το 2040. Αλλά οι κύριοι εξαγωγείς όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Αργεντινή αντιτάχθηκαν για οικονομικούς λόγους.

Ο φόρος άνθρακα στις θαλάσσιες μεταφορές, που αναφέρθηκε στη Σύνοδο Κορυφής για ένα νέο παγκόσμιο οικονομικό σύμφωνο, το οποίο υπερασπίζονται 70 χώρες, έχει επιβιώσει από τις επιθέσεις των ίδιων αυτών χωρών. Ωστόσο πρόκειται να  αξιολογηθεί μεταξύ μιας σειράς λύσεων στην επόμενη συνάντηση του ΙΜΟ. Η διαδικασία υιοθέτησής του έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει έως το 2025, πριν τεθεί σε ισχύ το 2027. Μια ημερομηνία που πολλοί θεωρούν πολύ μακρινή σε σχέση με την εντεινόμενη κλιματική κρίση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θαλάσσιες μεταφορές αντιπροσωπεύουν σήμερα το 3% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με σχεδόν το 90% των αγαθών να μεταφέρονται δια θαλάσσης, το 40% των οποίων είναι ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, φυσικό αέριο, πετρέλαιο). Το αποτύπωμά του άνθρακα θα μπορούσε να μειωθεί στο 17% έως το 2050, εάν δεν γίνει τίποτα. Μία από τις κύριες επιπτώσεις προέρχεται από το βαρύ μαζούτ,  ένα εξαιρετικά ρυπογόνο καύσιμο που τροφοδοτεί σχεδόν όλα τα πλοία που δραστηριοποιούνται στα ύδατα της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2023 ενέκρινε έναν φιλόδοξο κανονισμό που προβλέπει

τη μείωση των εκπομπών αερίου στα καύσιμα που χρησιμοποιεί ο κλάδος σταδιακά κατά 2%

ετησίως από το 2025, προκειμένου να φτάσει στο 80% έως το 2050, ενθαρρύνοντας παράλληλα τη χρήση καυσίμων ενεργειακά καθαρότερων. Η συμφωνία θα ισχύει για πλοία που διέρχονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ζυγίζουν περισσότερους από 5.000 τόνους, δηλαδή περίπου το 90% των εκπομπών CO2 από τις θαλάσσιες μεταφορές.

Σύμφωνα με μελέτη του University College του Λονδίνου, κάθε έτος καθυστέρησης θα κοστίζει στη ναυτιλιακή βιομηχανία 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετο κόστος για την απαλλαγή από τον άνθρακα.